Thời gian gần đây các nhà quản lý CNTT thảo luận sôi nổi “Đâu là vai trò CNTT ở thời đại số?”. Có rất nhiều góc nhìn đa chiều của người trong cuộc, cũng như người làm kinh doanh. Theo góc nhìn của tôi thì có 2 chiều hướng chính: Quản lý CNTT cần thay đổi để đáp ứng nhiều hơn với hoạt động kinh doanh; Chiều còn lại là tiếp tục cho rằng CNTT vẫn tập trung là công cụ hỗ trợ kỹ thuật.
Mỗi chiều hướng đều có lý do của nó. Bởi không phải doanh nghiệp nào cũng có hệ thống quản lý đủ mức trưởng thành để thấy sự quan trọng của CNTT. Tôi chia nhỏ hai chiều hướng này thành các điểm nhỏ hơn để chúng ta tiện theo dõi.
1) Tập trung chuyên môn kỹ thuật hay dùng đòn bẩy giải pháp kỹ thuật?
Chuyên môn kỹ thuật lâu nay vẫn là lợi điểm của người làm CNTT. Người làm nghề có chút tự hào về các giải pháp mình đã tạo ra. Đôi khi sự tự hào kéo dài quá lâu và gây ra tâm lý thụ động chờ các yêu cầu từ ban giam đốc hoặc các bộ phận kinh doanh. Khi có dự án, các nhà quản lý CNTT chỉ tham gia đảm bảo tất cả yêu cầu hạ tầng cơ sở kỹ thuật thuần tuý, và phó mặc cho bộ phận kinh doanh làm việc trực tiếp với các nhà cung cấp. Có một sự thật phủ phàng là nhà quản lý CNTT rơi vào trường hợp này không nắm được quy trình hoạt động kinh doanh, nên cũng không nói được ngôn ngữ kinh doanh.
Ở một góc nhìn khác, người quản lý CNTT năng động hơn, họ tham gia vừa đảm bảo hoạt động kỹ thuật nhưng tham gia nhiều hơn vào hoạt động kinh doanh để tìm hiểu xem hoạt động kinh doanh cần hỗ trợ gì từ CNTT. Họ chủ động học hỏi kiến thức kinh doanh từ chính những người làm kinh doanh trong công ty và xem các chu trình cần dùng yếu tố công nghệ nào để tối ưu hoá hoạt động. Họ hay ý niệm rằng, CNTT là đòn bẩy, là sức bật, và làm sao để tối ưu hoá hoạt động quy trình và giảm thiểu rủi ro cho kinh doanh. Đó là cách tiếp cận mà nhiều nhà quản lý CNTT ở các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các doanh nghiệp tiên phong ứng dụng CNTT đã và đang thực hành.
2) Phát triển kỹ năng kỹ thuật hay kỹ năng kinh doanh?
Đây là điều tưởng chừng đơn giản nhưng lại thảo luận sôi nổi bởi ở đó vẫn còn nhiều thách thức. Nhiều nhà quản lý CNTT giỏi về kỹ thuật thì quan niệm rằng “Quản lý phải giỏi kỹ thuật hơn nhân viên thì nói nhân viên mới nghe”. Rất có lý nếu nhìn góc nhìn chuyên môn kỹ thuật, nhưng nếu nhìn ở góc nhìn hệ thống quản lý thì đây là một ý niệm cần xem xét lại. Cũng phải nói thêm rằng phần đông quản lý CNTT đi lên từ kỹ thuật (trong đó có tôi).
Ở một góc nhìn khác, có một nhóm nhà quản lý CNTT (nhỏ hơn) quan niệm rằng “Về kỹ thuật nhân viên nên giỏi hơn quản lý, quản lý phải giỏi về năng lực quản lý và năng lực bán giải pháp”. Họ trao quyền cho nhân viên kỹ thuật ra quyết định nhiều hơn các vấn đề kỹ thuật. Họ phát triển các năng lực kinh doanh, để nắm rõ mô hình kinh doanh, quy trình kinh doanh, ngôn ngữ chuyên môn với người làm kinh doanh. Họ chủ động tìm các vấn đề trong kinh doanh và giải quyết bằng các giải pháp công nghệ. Nhiều khi họ còn nói rằng “kỹ năng làm marketing và sales bây giờ rất quan trọng cho nhà quản lý CNTT”. Bởi anh em bên dưới làm giải pháp tốt mà người đứng đầu không bán được giải pháp thì xem ra họ có lỗi với anh em làm CNTT bên dưới.
3) Chờ cơ hội hay tự tạo cơ hội?
Có một nhóm nhỏ các nhà quản lý CNTT chia sẻ rằng “Sếp nên học ngôn ngữ IT”. Họ có lý do rất chính đáng cho điều này. Bởi các giải pháp đề xuất hay ho của họ vẫn không được sếp ngón ngàn tới và không duyệt kinh phí để triển khai. Họ tiếp tục kiên nhẫn chờ đợi cơ hội.
Một nhóm khác thì có quan điểm ngược lại. Tìm cách hiểu rõ hơn kỳ vọng của sếp, chủ động xây dựng mối quan hệ tốt hơn với các bộ phận nghiệp vụ. Họ tìm các cơ hội dùng đòn bẩy công nghệ để giải quyết các bài toán nhỏ trước để xây dựng niệm tin với khách hàng của mình. Họ tập trung xây dựng niềm tin bằng kết quả,dần dần chiếm được niềm tin và tham gia vào các dự án lớn hơn và chủ động gõ cửa phòng họp ban giám đốc. Rất tích cực hoạt động để tạo cơ hội cho bộ phận CNTT của mình.
4) Phó mặc nhà cung cấp giải pháp hay học hỏi nghiệp vụ mỗi ngày?
Một nhóm các nhà quản lý CNTT nhận định rằng “công việc của họ là kỹ thuật, không việc gì phải tham gia vào chuyên môn nghiệp vụ rối rắm”. Đúng là rối thật, kiến thức nghiệp vụ khá rộng, từ kiến thức ngành, các thuật ngữ chuyên sâu, các định chế… Khi tham gia một dự án triển khai hệ thống thông tin thì họ tập trung chính về các cơ sở hạ tầng chính, bảo mật dữ liệu. Còn khi tham gia các buổi thu thập yêu cầu nghiệp vụ thì họ phó mặc bộ phận nghiệp vụ làm việc với đối tác.
Một nhóm các nhà quản lý CNTT thì phủ định nhóm trên. Họ cho rằng “hệ thống CNTT sẽ không là gì nếu luồng thông tin không được kiểm soát và tối ưu”. Mà thông tin, rủi ro kinh doanh thì liên quan đến quy trình nghiệp vụ. Họ tham gia một cách tích cực để cùng tối ưu hoá quy trình nghiệp vụ và cùng tạo ra bộ yêu cầu để “cột” nhà cung cấp. Họ học hỏi nghiệp vụ qua từng dự án có cơ hội tham gia. Nhóm này thường tập trung vào thông tin nhiều hơn là chiều sâu công nghệ.
5) Xoè tay xin tiền hay thuyết phục đầu tư bằng giá trị?
Nhiều nhà quản lý CNTT than rằng “Sếp không cho tiền làm dự án”. Đằng sau lời than ấy là một hành trình lao lực để comment trên các diễn đàn để tranh luận. Có thể sếp không có tiền thật, hoặc hoạt động kinh doanh chưa thật sự sẵn sàng cho các dự án ấy, hoặc sếp chưa nhìn thấy giá trị cho khoản đầu tư. Đôi khi anh em có chút thất vọng.
Ở một nhóm các nhà quản lý CNTT chủ động nắm bắt chiến lược kinh doanh của công ty. Làm việc chặt chẽ với các bộ phận nghiệp vụ để biết đâu là ưu tiên của họ. Họ thao khảo các giải pháp bên ngoài, xem thử nếu triển khai giải pháp ấy thì mang lại giái trị gì cho công ty, và có phù hợp với định hướng, độ ưu tiên của kinh doanh? Họ thực thành các kỹ thuật Business Analysis để phát triển các giải pháp đề xuất và chứng minh ROI và VOI (Return on Investment và Value on Investment). Họ nâng cao năng lực vận động hành lan để tìm kiếm sự ủng hộ và nâng cao năng lực thuyết trình bằng chính ngôn ngữ kinh doanh.
Một luận điểm đều có lý do tồn tại của nó. Bởi mỗi hệ thống quản lý có mức độ trưởng thành khác nhau. Nhưng đó là những luận điểm chúng ta tiếp tục thảo luận để vẽ ra một hướng đi phù hợp cho mỗi nhà quản lý CNTT.
Tôi có may mắn tiếp xúc với nhiều ban giam đốc và họ đang kỳ vọng rằng bộ phận CNTT của cần chủ động hơn, tham gia sâu sác vào hoạt động kinh doanh và chuyển giao sản phẩm CNTT dưới dạng dịch vụ. Họ đang xem xét tiếp tục nuôi đội CNTT trong nhà hay chọn giải pháp thuê ngoài một phần dịch vụ.
by Cao Trần